Khai thác khoáng sản còn chưa hiệu quả

Báo cáo của Tổng cục Địa chất –khoáng sản, Bộ Tài nguyên vàMôi trường cho thấy trong thời gian qua Việt nam đãphát hiện được trên 5000 mỏ, điểm quặng với trên 60 loại khoáng sản khác nhau. Trong đócónhiều loại khoáng sản cótiềm năng lớn đủ để khai thác vàchế biến với quy môcông nghiệp như bauxit, titan-zircon, đất hiếm, than, apatit…Ngành công nghiệp khai khoáng cũng đóng một vai tròquan trọng trong sự phát triển của đất nước, đóng góp khoảng 11% GDP và25% thu ngân sách nhànước. Tuy nhiên, hoạt động khai thác vàsử dụng tài nguyên khoáng sản còn lộ nhiều điểm hạn chế như hiệu quả kinh tế còn chưa cao, lãng phí, cạn kiệt tài nguyên vàđể lại nhiều tác động xấu đối với môi trường, xãhội.

Tại Hội thảo “Quản trị khoáng sản: Việt Nam đang ở đâu?”diễn ra ngày 8/10 do Bộ Tài nguyên vàMôi trường, Phòng Thương mại vàCông nghiệp Việt Nam (VCCI), Ủy ban Khoa học công nghệ vàMôi trường của Quốc hội phối hợp tổ chức thiếu tướng LêVăn Cương –nguyên viện trưởng viện Chiến lược (Bộ Công an) cho rằng, việc giám sát khai thác khoáng sản rất kém, chỉ có30% doanh nghiệp báo cáo, vậy 70% còn lại xử lýthế nào? Theo ông Cương, hiện nay khoáng sản cóđến ba Bộ tham gia quản lý(Bộ TN&MT, Bộ Công thương, Bộ Xây dựng), cần phải thống nhất cho Bộ TN&MT (hiện nay, Bộ TN&MT chỉ làm quy hoạch, còn xuất khẩu thìgiao Bộ Công thương).

Tình trạng trên dẫn đến việc hầu hết các quy hoạch chỉ nêu tên mỏ, khu vực mỏ, màkhông cótoạ độ, diện tích cụ thể, gây khókhăn khi xem xét cấp phép. Phần lớn khoáng sản cótính đa công dụng như: đáhoa trắng, đávôi, bentonit... nhưng cùng một mỏ, lại bị điều chỉnh bởi hai quy hoạch do hai bộ chủ trìlập, được phêduyệt ở thời điểm khác nhau. Một số quy hoạch cótính ổn định thấp, còn lệ thuộc vào nhu cầu thực tế của doanh nghiệp, địa phương, chưa mang tính định hướng lâu dài. Đặc biệt, chỉ có30 –40% tổ chức cánhân đang khai thác khoáng sản thực hiện báo cáo định kỳ hoạt động khai thác, nhưng chế tài còn thấp, chưa đủ sức răn đe. Ngoài ra, do sản lượng khai thác làm căn cứ tính thuế do doanh nghiệp tự kêkhai, khiến cho Nhànước không kiểm soát được sản lượng khai thác thực tế của tổ chức, cánhân khai thác khoáng sản, Nhànước không nắm rõđược thực trạng một nguồn lực quan trọng cho phát triển đất nước - vốn tài nguyên khoáng sản. Cũng từ đó, nguồn thu ngân sách từ thuế tài nguyên bị thất thoát.

Ông Matthieu Salomon, Quản lýchương trình Đông Nam Á, Viện Giám sát nguồn thu (Hoa Kỳ), cho biết, theo chỉ số quản trị tài nguyên năm 2013, Việt Nam đạt 41 điểm, xếp thứ 43 trong 58 nước được điều tra, khảo sát. Trong khi đó, nước đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn quản trị cósố điểm 71 - 100 điểm, một phần 51 - 70 điểm, yếu 41 - 50 điểm vàkhông đáp ứng 0 - 40 điểm.

Theo các chuyên gia để quản lý, khai thác vàsử dụng tốt nguồn tài nguyên khoáng sản ngoài việc tập trung đầu mối về Bộ TN&MT còn phải cần nghiên cứu lộ trình đến năm 2015 tham gia “Sáng kiến minh bạch trong công nghiệp khai khoáng”mànhiều nước trên thế giới đãthực hiện để nâng cao hiệu quả quản trị tài nguyên khoáng sản. Việc thực hiện Sáng kiến minh bạch hóa ngành công nghiệp khai khoáng không chỉ mang lại hiệu quả cho Chính phủ màcòn giảm tham nhũng vàmang lại nguồn thu cao hơn cho ngân sách Nhànước. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế như hiện nay, việc tham gia Sáng kiến minh bạch hóa ngành công nghiệp khai khoáng sẽ làmột thông điệp đối với cộng đồng các nhàđầu tư quốc tế, đólà: Việt Nam chính lànơi để tiến hành kinh doanh trong ngành khai khoáng.

Nguồn www.monre.gov.vn