Kinh tế xanh - Bước đi bền vững cho công nghiệp khai khoáng

Công nghệ sản xuất gạch tuynel thân thiện môi trường

Nền “kinh tế xanh”, hay còn gọi lànền "kinh tế sạch"màmục tiêu làbảo vệ môi trường, phát triển công nghệ sản xuất sạch. Đối với nước ta, sở hữu một lượng lớn khoáng sản về chủng loại vàtrữ lượng. Ngành công nghiệp khai khoáng đãhình thành vàđóng góp không nhỏ vào GDP cả nước, nhưng cũng làngành công nghiệp đang bị lên án làtàn phámôi trường ghêgớm nhất. Phát triển theo hướng “xanh”sẽ làhướng đi đúng đắn, bền vững màcác doanh nghiệp trong lĩnh vực khai thác khoáng sản cần lựa chọn.

Báo động ônhiễm môi trường trong khai khoáng

Công nghệ khai thác khoáng sản chủ yếu ở nước ta vẫn làlộ thiên. Đặc thùcủa công nghệ lộ thiên làcómức độ xâm hại đến môi trường rất lớn, đặc biệt làmôi trường đất. Vídụ, ở Quảng Ninh, để khai thác bằng cơ giới ở quy môcông nghiệp được 1 tấn than bằng công nghệ lộ thiên (chỉ tính bình quân cho khâu khai thác, chưa kể đến chế biến) bắt buộc phải khoan xuống lòng đất sâu 0,3 m;nổ khoảng 3 kg mìn khối lượng đất đáthải ra lên 12 m³ vào bãi thải;bơm thải ra môi trường khoảng 2 m³ nước bẩn;thải ra 1 kg chất thải khótiêu hủy (lốp ôtô, vỏ bình ắc quy, dầu mỡ thải...).

Tại Việt Nam, cho đến nay vẫn chưa cóthống kêđược toàn bộ đất đáthải từ khoảng 1.000 mỏ vàđiểm mỏ đang khai thác, chế biến trên phạm vi cả nước. Trong số đócócác cơ sở chế biến cóquy mômức độ công nghiệp như than Quảng Ninh, sắt Trại Càu (Thái Nguyên), đồng Sin Quyển (Lào Cai), đátrắng Lục Yên, Yên Bình (Yên Bái), đátrắng Quỳ Hợp (Nghệ An)... đất đáthải không chỉ làm ônhiễm môi trường nghiêm trọng màđặc biệt nócòn đang làm biến dạng địa hình, địa chất các nơi này.

Còn đối với những khu vực khai thác titan sa khoáng ở các tỉnh miền Trung, cường độ phóng xạ đo luôn vượt mức cho phép đang làmối lo ngại đe dọa sức khỏe cho người dân nơi đây. Theo khảo sát về khai thác vàsử dụng titan ở ven biển các tỉnh miền Trung cho thấy, nếu không khai thác thìcường độ phóng xạ vùng bãi cát, cồn cát chứa quặng ở mức phông bình thường cho phép (<30 u/Rh). Tuy nhiên, khi khai thác vàtuyển quặng thìcường độ tăng lên rõrệt: Tại các bãi thu gom tinh quặng sau tuyển qua vít xoắn cường độ phóng xạ khoảng 160 - 250 u/Rh (vượt ngưỡng an toàn);trên các tuyến đường vận chuyển quặng ở mỏ cường độ phóng xạ khoảng 20-50 u/Rh. Hơn nữa, vấn đề đáng nguy hại làkhông an toàn phóng xạ: Cường độ phóng xạ cao nhất tại các xưởng tuyển tinh, khảo sát tại một số vực xưởng tuyến cho thấy trước xưởng tuyển 4 -50 u/Rh, cổng vàdọc đường trước xưởng tuyến 125 - 220 u/Rh;trong xưởng tuyển 124 - 2175 u/Rh (vượt ngưỡng 4 - 70 lần);chỗ để tinh quặng monazit lớn hơn 3000 u/Rh (vượt ngưỡng 100 lần);khu nhàăn của công nhân 50 - 75 u/Rh;sân trước nhàăn 26 - 41 u/Rh (đều vượt ngưỡng an toàn)... Như vậy, trường phóng xạ tại nhiều nơi ở khu vực khai thác sa khoáng titan ven biển làkhácao vàrất cao so với ngưỡng an toàn phóng xạ, khả năng phát tán phóng xạ rất lớn gây nguy hại cho sức khỏe người lao động vàdân cư lân cận.

Tạo cơ chế để thúc đẩy kinh tế xanh trong khai khoáng

Với bản chất Kinh tế xanh làmột công cụ để hướng tới phát triển bền vững vàdo vậy, về mặt vĩ môcần sớm cócác chính sách nhằm thúc đẩy việc thực thi phát triển Kinh tế xanh trong hoạt động khoáng sản. Các chuyên gia về khoáng sản đãđưa ra gợi ýmột số chính sách như: Chính sách về giá, thực hiện giásản phẩm khoáng sản theo cơ chế thị trường nhằm các mục tiêu như buộc doanh nghiệp phải quản lýchặt chẽ chi phí, sản lượng vàchất lượng sản phẩm để nâng cao hiệu quả;Khắc phục các tiêu cực do chênh lệch giátrong nước vàgiáxuất khẩu gây ra, nhất làviệc xuất khẩu lậu;Khuyến khích quátrình khai thác, chế biến khoáng sản nâng cao hệ số thu hồi tài nguyên;Buộc khâu tiêu dùng sản phẩm khoáng sản phải sử dụng tiết kiệm.

Thứ hai, Chính sách về phí, thuế, để tránh tình trạng tổn thất tài nguyên vànguồn thu cho ngân sách Nhànước;thuế tài nguyên cần chuyển từ cách tính theo sản lượng khai thác sang tính theo trữ lượng khoáng sản được phêduyệt, tùy thuộc vào loại hình khoáng sản. Miễn giảm thuế đối với phần trữ lượng khai thác tăng thêm tùy theo từng trường hợp, để các doanh nghiệp tăng cường công tác tận thu vàtiết kiệm khoáng sản.

Chính phủ cần ban hành quy chế xây dựng các trung tâm dự trữ khoáng sản đối với các loại khoáng sản chưa cóđiều kiện chế biến sâu. Các trung tâm này nên đặt ở các địa phương cónguồn tài nguyên lớn về khoáng sản. Nhiệm vụ của các trung tâm làtổ chức thu mua tinh quặng thôđể dự trữ cho chế biến sâu vàkêu gọi đầu tư để sớm tiếp nhận công nghệ vàhình thành các nhàmáy chế biến sản phẩm sâu.

Nguồn www.monre.gov.vn